Tác động của Thuế Trump với nước Mỹ, thế giới và Việt Nam

"Ngày Giải Phóng" của Trump. Liberation day my ass

Xin chào mọi người,

có lẽ các bạn đều biết ngày hôm qua đã xảy ra những gì rồi. Mong mọi người tâm lí vẫn ổn định, tiền vẫn còn trong túi :)) Mình không ngạc nhiên với nước đi này của Trump, nhưng bị khá bất ngờ với độ dữ dội của nó. Bài viết này bao gồm vài suy nghĩ nhanh của mình về sự kiện hôm qua, được chia ra làm 2 phần như sau:

1. Thuế Trump có thể ảnh hưởng thế nào đến Việt Nam?

2. Thuế Trump sẽ ảnh hưởng thế nào đến nước Mỹ và thế giới?

Một note nhỏ là mình không phải một chuyên gia kinh tế và không phải một nhà đầu tư chuyên nghiệp. Thông tin trong bài này chỉ là suy nghĩ cá nhân của mình trong chiều nay, không nhằm mục đích đưa ra lời khuyên cho bất kì ai. Ae đọc bài mà thấy chỗ nào sai sót thì thông cảm và góp ý với mình nhé :))

I. Thuế Trump có thể ảnh hưởng thế nào đến Việt Nam?

1. Cái 46% thuế này có ý nghĩa thực tế là gì?

Điều này không có nghĩa là mọi hàng Việt Nam sang Mỹ sẽ bị đánh thuế 46% ngay lập tức từ ngày 09.04. Đây là "mức thuế tối đa dự kiến áp dụng, còn từng mặt hàng ra sao, lộ trình áp dụng ra sao thì chưa có" - theo lời sáng nay của bác thứ trưởng Bộ Tài Chính. Chính phủ hay hầu hết những người quan tâm đến kinh tế đều hiểu từ lúc Trump lên là Việt Nam sẽ bị đánh thuế do thặng dư thương mại với Mỹ lớn, nhưng cao đến mức 46% thì không ai lường trước được.

Mình (và nhiều nguồn khác) tin rằng 46% là mức thuế "doạ dẫm", là một con bài để Trump buộc các nước như Việt Nam phải đàm phán và nhượng bộ về gì đấy. Chẳng hạn như bắt Việt Nam phải giảm thuế, mua thêm LNG và máy bay Mỹ, hạn chế việc thành sân sau cho hàng Trung Quốc để đổi lấy việc bị đánh thuế thấp hơn. Đây là điều đã diễn ra với Canada và Mexico - dù hai nước này lúc đầu càng nhượng bộ Trump càng lấn lướt. Tuy nhiên Trump không có personal hatred với Việt Nam như với Canada chẳng hạn, nên mình tin là chúng ta có thể thuyết phục thành công. Các bác trong chính phủ cũng đã rất chủ động thực hiện điều này trong những tháng gần đây rồi.

Có lẽ mức thuế endgame sẽ không đến mức 46% và sẽ giảm trong những ngày tới, (như đã nói trong ảnh ở trên là chính phủ Việt Nam sẽ sang Mỹ vào cuối tuần để đàm phán) nhưng dù sao thì khó có thể dưới 20 - 25% được.

Hình ở dưới là một vài ngành mà thuế chênh lệch giữa Mỹ và Việt Nam khá cao - đúng là chúng ta đánh thuế họ cao ở một số ngành thật.

2. Ảnh hưởng mà mức thuế 46% này có thể gây lên Việt Nam

Để trả lời được câu hỏi này thì phải nhìn xem nền kinh tế Việt Nam phụ thuộc vào thương mại với Mỹ đến mức nào. Việt Nam là một nền kinh tế phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu (export-oriented economy), với Mỹ chiếm khoảng 28-30% xuất khẩu Việt Nam. Đây là một con số rất, rất lớn và nếu mức thuế 46% này nếu thành hiện thực thì negative impacts không phải trò đùa - sẽ không một ai ở Việt Nam là không cảm nhận được tác động của nó. Lúc đấy mình nghĩ không còn nhiều người lên mạng đọc meme rồi cười được nữa, for real.

(nguồn: vneconomy)

Dựa trên hình ảnh này, có thể thấy những ngành dễ bị ảnh hưởng nhất là Máy tính và linh kiện điện tử, Dệt may, Giày dép, phụ tùng máy móc, điện thoại, đặc biệt bị đánh nhiều nhất sẽ là ngành gỗ và sản phẩm gỗ.

Điều này có thể dẫn đến vài cái như sau:

Một bộ phận nhóm thu nhập thấp như công nhân trong các xí nghiệp dệt may giày dép bị mất việc làm trong trung hạn. Điều này dễ khiến bất bình đẳng thu nhập giữa họ với nhóm thành thị (chủ yếu làm dịch vụ) tăng lên. Tình hình này lại diễn ra đúng lúc nhóm thành thị cũng lại đang chật với làn sóng layoff, nên mình thấy tâm lí mọi người sắp tới có lẽ cũng ảm đạm. Mong là everything will be ok, SOON.

Giá cả chắc chắn sẽ tăng, đặc biệt khi expectation của mọi người về tương lai sẽ trở nên u ám hơn trong những ngày tới. Giả sử mình đang muốn mua laptop HP hoặc điện thoại Samsung, mà mình tin là giá ngày mai sẽ còn tăng cao nữa do thuế Mỹ, thì mình sẽ rush đi mua ngay hôm nay khi giá còn rẻ. Việc nhiều người đổ xô đi mua sẽ khiến demand tăng trong khi nguồn cung vẫn thế ==> giá laptop HP hoặc điện thoại Samsung tăng lên thật. Điều tương tự cũng sẽ diễn ra với nhiều mặt hàng khác bị ảnh hưởng bởi thuế Trump. Expectation về ngày mai sẽ là giá cả của ngày hôm nay là vậy, a vicious cycle.

Nhiều mặt hàng mà Việt Nam xuất khẩu chủ yếu là hàng commodity, có biên lợi nhuận (margin) thấp và cạnh tranh với các nước khác chủ yếu ở đặc tính low cost này. Vậy nên giá cả mà chỉ cần tăng vài % thôi là đã đủ để chúng ta mất đi lợi thế thương mại rồi chứ đừng nói đến mấy chục %. Do vậy các bên muốn đổ FDI vào Việt Nam để sản xuất những mặt hàng low cost này cũng có thể sẽ tính đến chuyện đầu tư vào thị trường bị thuế thấp hơn như Indo (32% tariff), Philippines (17%), Ấn Độ (26%). Mình cũng mới nhìn thoáng qua một bài báo về việc Ấn Độ cũng đã rất nhanh chân lợi dụng sự chênh lệch thuế quan này để chốt một deal nào đấy về năng lượng với Mỹ. Cả những ngành export-oriented service như vận chuyển và kho bãi, maybe là cả thêm e-commerce cũng bị ảnh hưởng. Sự cạnh tranh giữa các nước có sản phẩm giống nhau horizontally sẽ ngày càng gay gắt.

Áp lực tỉ giá lên VND sẽ xuất hiện - nghĩa là VND "rẻ" hơn các đồng tiền khác. Khi này thì giá hàng nhập khẩu vào Việt Nam cũng sẽ tăng lên, dẫn đến ít người mua được hơn. Tuy nhiên tất cả các nước khác, tất cả các đồng tiền khác cũng đều bị đánh thuế ít nhất 10%, nên mình không nghĩ effective exchange rate của VND sẽ bị hạ quá thấp. Mức dự trữ ngoại tệ (công cụ ổn định tỉ giá) của Việt Nam cũng đang là hơn 110 tỉ đô trong Ngân hàng Nhà nước, mong sẽ đủ để ứng phó và tạo niềm tin. Bên cạnh đấy thì surprisingly là hôm nay đồng dollar cũng trượt giá, chủ yếu do mọi người bet là nước Mỹ toang hẳn trong dài hạn rồi :’) Vậy nên áp lực về tiền tệ sẽ có, but hopefully not too severe.

Tiêu đề to nhất ngày hôm nay trên WSJ

Về chính sách tiền tệ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV) có thể sẽ phải đứng trước lựa chọn khó khăn về 2 mục đích trái ngược: 1. hạ lãi suất để kích thích tín dụng nhằm hướng tới mục tiêu tăng trưởng cao và 2. tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, khi giá cả có thể tăng cao do thuế quan. Mình không biết cụ thể tình hình số liệu thế nào, nhưng điều này sẽ ảnh hưởng khá lớn đến những dự án đầu tư công lớn của Việt Nam.

3. Việt Nam nên làm những gì để ứng phó với việc này?

Đây chỉ là những suy nghĩ nhanh của mình trong chiều nay thôi, cơ mà câu trả lời rõ ràng nhất là diversify, diversify, diversify. Không có cách nào khác ngoài việc bỏ bớt trứng ra khỏi cái rổ Mỹ.

Việt Nam có tận 17 cái FTA (Free Trade Agreement), đang thoả thuận thêm 2 cái, có trao đổi thương mại với hơn 100 nước. Tiềm năng để diversify thương mại khỏi Mỹ vẫn còn rất lớn. Mình cũng hy vọng là khu vực Đông Nam Á sẽ ngày càng trao đổi mạnh hơn, chờ đợi ngày nào đấy thành kiểu Eurozone chẳng hạn :)) mình biết là khó, tuy nhiên rất đáng để chờ đợi.

Bên cạnh việc đa dạng hoá, những hướng đi lớn nhất thì thực ra cũng không có gì thay đổi quá nhiều so với trước thuế quan của Trump:

-Tăng cường cuộc cách mạng về khoa học kĩ thuật, phải thoát bằng được ra khỏi nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu hàng giá rẻ.

-Cải thiện môi trường đầu tư, lên hạng thị trường, thu hút nhà đầu tư tổ chức...vẫn những đầu việc như trước, quan trọng là cố gắng tận dụng được domestic savings tốt hơn, đưa vào được những kênh đầu tư thực sự chứ không phải đầu cơ. Phải có rất nhiều chính sách động viên các ngân hàng chấp nhận rủi ro và cho vay. Đặc biệt trong tình trạng thu hút vốn nước ngoài sẽ khó khăn hơn như bây giờ.

-Ngoài những cái chung chung kể trên thì thú thật mình không nghĩ thêm ra gì cả. Bây giờ chỉ có chờ các bác trong Chính Phủ đi gặp Trump vào cuối tuần này về thôi :)) All hands on deck rồi.

2. Thuế Trump sẽ có ảnh hưởng gì với nước Mỹ và thế giới?

Từ ngày 09.04, Trump sẽ áp thuế cơ sở 10% vào toàn bộ hàng nhập khẩu vào Mỹ + thuế quan đối ứng rất cao với một số đối tác thương mại lớn nhất, bao gồm Trung Quốc (34%) và 20% với Liên minh châu Âu (EU). Việt Nam là một trong những nước chịu mức thuế cao nhất với 46%, như mình đã đề cập đến ở trên.

Mỹ là nền kinh tế quan trọng nhất thế giới, vậy nên sự kiện này sẽ làm thay đổi tất cả mọi thứ on a global scale. Theo hướng tệ đi, rất tệ cho tất cả mọi người.

Về mặt dài hạn thì đặc biệt tệ cho tầng lớp nghèo + trung lưu Mỹ do giá cả tăng (vì sức chi tiêu của ng Mỹ có mạnh đằng giời thì phần lớn tariffs vẫn phải pass through cho người tiêu dùng, đừng có mong đợi corporate đỡ cho consumer). Điều này cũng tệ cho vị thế reserve currency của đồng dollar và đặc biệt là giảm niềm tin vào vị thế dẫn đầu nước Mỹ - foundation cho sức mạnh tuyệt đối của họ trong hơn 70 năm qua. Những người Mỹ hưởng lợi có lẽ là mấy anh nhà giàu đồng minh của Trump. Có lẽ họ đang chờ mua lại tài sản rẻ mạt được bán tháo từ sự xuống dốc của nền kinh tế - với giả định là vụ này sẽ trigger recession mạnh. Hơi thuyết âm mưu cơ mà đây là chuyện xưa như Trái Đất, đặc biệt khi Trump đã thể hiện rõ xu hướng sẵn sàng lợi dụng quyền lực để kiếm chác cho cá nhân như thế nào, thể hiện khá rõ qua vụ Trump launch crypto của riêng ổng.

Về ngắn hạn thì sự bất ổn này sẽ khiến đa phần các công ty không dám động đậy gì nhiều trong vài tháng tới, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia (MNCs). Tâm trạng chung hiển nhiên là bearish, họ sẽ cố gắng bảo vệ chính mình chứ không đầu tư gì mạnh mẽ để chờ xem các nước còn lại sẽ đáp trả Mỹ như thế nào. Nếu tất cả đều đáp trả thì kinh tế thế giới sẽ còn lao dốc ghê gớm nữa. Mấy nước bé như Việt Nam thì rõ là sẽ không đáp trả (Ấn Độ cũng vừa quyết định như vậy), tuy nhiên Trung Quốc với Châu Âu thì chắc chắn sẽ bật lại Trump. Qua vụ này thì càng rõ là rủi ro địa chính trị không còn chiếm vai trò thứ cấp trong quyết định đầu tư sản xuất của MNCs nữa mà phải được đặt lên hàng đầu, trên cả efficiency and cost reduction. Mình nghĩ chúng ta có thể expect là MNCs ở Việt Nam sẽ khá thận trọng trong việc tuyển dụng hoặc mở rộng sắp tới, ít nhất là cho đến khi mọi thứ rõ ràng hơn. Hơi cay vì đúng cuối năm nay là mình về nước :))

Goldman Sachs upgrade khả năng nền kinh tế Mỹ suy thoái từ 20% lên 35% vào 3 ngày trước, bây giờ hình như đang ở đâu đấy tầm 40% rồi thì phải.

Paul Krugman, một writer và nhà kinh tế được giải Nobel viết trong 7749 bình luận hết sức tức giận nhắm vào Trump: "Will Malignant Stupidity Kill the World Economy? Trump’s tariffs are a disaster. His policy process is worse."

"Blowing up the world trading system has consequences that the President isn’t advertising" - Wall Street Journal

"Tariffs Were Supposed to Boost the Dollar. Why the Opposite Happened." - Wall Street Journal

"Trump đưa nền kinh tế Mỹ quay trở lại thế kỉ 19” - The Economist

Thêm một cái ảnh về việc cổ phiếu tech đang tụt thảm đến mức nào. Macron cũng vừa gợi ý là Châu Âu sẽ target big tech US, even more.

Mục đích của việc đánh thuế này theo Trump nói (tin được hay không thì chưa biết), là áp thuế vào hàng nhập khẩu để Mỹ có thặng dư thương mại dương trở lại (trade surplus), nghĩa là giảm nhập khẩu so với xuất khẩu + thuyết phục các cty Mỹ không outsource ngành sản xuất ra nước ngoài mà đem việc làm quay trở lại Mỹ. Tuy nhiên quá nhiều nhà kinh tế đã nói rằng mục đích này là bất khả thi, at least on a scale that will make real impact. Nhìn vào một ví dụ hết sức điển hình là nước Đức. Thặng dư thương mại của Đức dương liên tục trong nhiều năm do họ xuất khẩu máy móc ô tô hàng công nghiệp - đúng những ngành mà Trump muốn "đưa việc trở lại Mỹ". Tuy nhiên số lượng việc làm trong ngành này ở bên Đức thì lại liên tục giảm, lí do chính yếu là bởi máy móc, tự động hoá ngày càng mạnh khiến nhu cầu về số lượng đầu người không cao như trước.

Điều này có nghĩa là kể cả nếu các công ty có trở lại Mỹ thì cũng không nhiều, thêm được vài nghìn hoặc vài chục nghìn việc làm trong manufacturing mà thôi - trừ khi người Mỹ muốn sản xuất ô tô thủ công bằng sức người, lúc đấy thì chắc có thêm được nhiều việc làm. Đem cái "gains" này mà trade off với khả năng suy thoái hoặc bốc hơi chứng khoán cả nghìn tỉ thì thật kì lạ. Bao nhiêu chuyên gia đã nói ra rả về vụ này, Trump lừa được ai chứ lừa sao được Wall Street. Những tay chơi lão luyện như Warren Buffett cũng đã nhìn ra được điều này và giữ lượng cash kỉ lục trong thời gian gần đây rồi.

Thêm một cái nữa là việc outsource sang nước ngoài trong những năm trở lại đây tăng khá nhiều ở mảng dịch vụ (IT chẳng hạn). Điều này có nghĩa là một phần công việc bị mất đi ở Mỹ rất có thể nằm ở ngành dịch vụ (ngoài những thứ dịch vụ không outsourced được như nhà hàng khách sạn) chứ không phải sản xuất. Mà outsource dịch vụ thì chưa thấy Trump định đánh thuế gì, cơ bản là nó cũng quá khó để đánh thuế. Tưởng tượng đánh thuế mấy bác Ấn Độ hoặc Philippines làm outsource IT cho các công ty Mỹ chẳng hạn, siêu siêu khó. Chẳng lẽ lại bắt đếm số lượng email được gửi xuyên biên giới để đánh thuế =)) Đây là điểm mà mọi người ở VN có lẽ không để ý, với ví dụ điển hình là FPT. FPT là IT outsourcer lớn nhất nhì Việt Nam thì không bị ảnh hưởng trực tiếp gì bởi thuế của Trump, vậy mà cổ phiếu vẫn giảm tới tận 7% ngày hôm nay. Đành rằng cái risk này là systematic do cả thị trường bị ảnh hưởng, tuy nhiên mình nghĩ cũng có thể là nhiều người ở Việt Nam đang bị panic quá đà. Đặc biệt khi thị trường chứng khoán Việt Nam chủ yếu là nhà đầu tư cá nhân như hiện tại, volatility rất lớn.

Thặng dư thương mại = Xuất khẩu - Nhập khẩu. Trump đánh thuế vào nhập khẩu thì nhập khẩu sẽ giảm, nhưng nếu xuất khẩu cũng giảm thì không có nghĩa là thặng dư của Mỹ sẽ tăng. Với cái đà tẩy chay nước Mỹ như bây giờ, mình không nghĩ bất cứ ai tỉnh táo lại tin rằng thế giới sẽ đổ xô đi mua hàng xuất khẩu từ Mỹ trong dài hạn. Điển hình là vụ cổ phiếu Tesla của anh Musk rớt giá thảm hại, giảm đến gần 75% sales ở Đức gần đây, hoặc vụ người Canada tẩy chay hàng Mỹ. Trong ngắn hạn thì sure, nhiều nước sẽ vẫn phải mua vì bị chèn ép - Mỹ là một đối tác quá lớn quá quan trọng. Nhưng chắc chắn về dài hạn thì tất cả mọi người đều muốn diversify, mua từ những thị trường khác để thoát khỏi cái sự bắt nạt trắng trợn này. Ví dụ điển hình là Việt Nam cũng đang tìm mọi cách để đẩy mạnh thương mại với các nước khác (ví dụ như Trung Quốc, EU) thay vì phụ thuộc vào Mỹ. Tất nhiên điều này lại một lần nữa đặt Việt Nam vào thế khó phải chọn phe, đối nghịch với chính sách “3 không” từ trước đến nay. Trọng trách dành cho các bác trong Bộ Ngoại Giao bây giờ là vô cùng lớn.

Kết luận là mình không thấy có nhiều sự tỉnh táo trong quyết định này của Trump, đặc biệt cho lợi ích dài hạn của nước Mỹ và dĩ nhiên là cho phần còn lại của thế giới. Thế giới chính thức chuyển sang thời kì hậu Mỹ for real, y hệt không sai một lí những gì mình viết từ tháng 11. Wall Street Journal có vẻ cũng đồng ý với mình về vụ này.

Bài hôm này khá dài và depressed, mong là thực ra mình chỉ đang làm quá mọi chuyện lên thôi :)) Cuối tuần này mình cũng xin phép không ra bài mới để còn dành tâm trí nghiên cứu thêm những biến động sắp xảy ra. Chúc mọi người cuối tuần thật vui vẻ!!! Và tiền không ra khỏi túi :))

Minh