(Making sense #02) Don't follow your passion

người Việt thường đầu tư vào đâu; vì sao quyền lực mềm của Trung Quốc càng lúc càng lớn; AI sẽ ảnh hưởng thế nào đến sự tồn tại của các công ty dịch vụ phần mềm (SaaS)?

Xin chào mọi người,

như đã giới thiệu trong bài mở đầu tuần trước, “Making sense” là một series xuất hiện vào mỗi thứ bảy hoặc chủ nhật, tóm tắt và trình bày lại những thứ quan trọng nhất mình học được trong tuần vừa qua về 3 chủ đề: Công nghệ, Kinh tế và Chính trị. Mục đích của series là nhằm gợi mở câu hỏi chứ không đưa ra phân tích tường tận + giới thiệu podcast, sách, articles, nhân vật hoặc hiện tượng chứ không đi sâu vào trả lời why and how. Đây là series kiểu “mì ăn liền” in other words :))

Okela giờ vào bài tuần này thôi.

I. Don’t follow your passion

Dưới đây là vài ý mình tổng hợp lại từ một tập podcast của Alex Hormozi. Về Alex thì chắc mình cũng không phải giới thiệu nhiều - ảnh là một serial entrepreneur cực kì nổi và hiện đang run một công ty về private equity tên là Acquisition. Insights của Alex rất đỉnh, rất thực tế, khỏi phải bàn về yếu tố skin in the game (ảnh từng failed 6 7 cái business trước khi thắng lớn với cái bây giờ).

Oke giờ vào câu hỏi chính: Vì sao lại không nên theo đuổi đam mê?

Logic thông thường: phải có đam mê thì mới làm được việc. Ví dụ: phải có đam mê với việc sale trước rồi mới làm được sale.

Theo Alex: phải làm được việc trước rồi mới đam mê :)) nghĩa là phải làm được sale tốt, rồi đam mê với việc sale mới được hình thành.

“You don’t find your passion. You have to build it”. Đại khái là mình giỏi cái gì thì mình sẽ thích cái đấy. Passion thường đến sau chứ rất hiếm khi đi trước mastery.

Dĩ nhiên sẽ luôn có trường hợp ngoại lệ, nhưng mình tin đối với đa phần những người trẻ thích lang thang như mình thì điều này quá là đúng. Hồi xưa mình rất mê rap và hiphop, từng nghĩ đỉnh cao cuộc đời là sau này có bài feat chung với MCK và được bắt tay tlinh một phát. Cơ mà sau 3 năm rap khản cổ thì không giỏi lên được tí nào nên bỏ luôn :)) Đam mê cũng biến mất từ đấy, không thấy hối tiếc gì (dù học được rất rất nhiều thứ).

Ngược lại, thời bachelor mình ghét thậm tệ ngành kinh tế mình đang học, hoặc ít nhất là ghét cách nó được dạy trên uni. Nhưng hoá ra mình không ghét nó, mà là do mình chưa bỏ đủ công sức để học về nó tử tế mà thôi. Đến lúc học tử tế, được điểm cao, lí giải được việc này việc kia trong nền kinh tế thực thì đam mê lại đến ầm ầm :)))

Mọi người check cả quyển này của Cal Newport (tác giả Deep Work) nữa nhé, same thesis but different approach. Cực kì hữu ích cho những ai đang lăn tăn với câu chuyện theo đuổi đam mê hay không.

II. Vài thông tin thú vị về kinh tế mình học được trong tuần vừa qua

1. Liệu các công ty dịch vụ phần mềm (SaaS) có bị loại bỏ bởi AI? đây là bài viết của 1 VC investor khá nổi, cũng là một thread mình để ý trong vài tháng qua vì thấy ở đâu cũng doạ :)) Thông điệp chính của bài này là:

   SaaS companies have traditionally thrived on the idea that software development is expensive and requires specialized knowledge. That’s no longer the case. AI is democratizing the process, enabling even non-technical users to create applications with low-code and no-code platforms.

   Liên quan đến một bài rất hay về chủ đề gần gần giống (dù mình đọc không hiểu mấy :D) của anh Dentmaker về vibe-coding revolution, hiểu đại khái là code theo vibe =)))

2. Trung Quốc đang ngày càng trở nên quan trọng, không chỉ về kinh tế (thứ đã quá obvious), mà còn về quyền lực mềm - “The Era of Chinese Corporate Leadership and Soft Power has Arrived”, bài viết của Chris Freund, founder và MP của Mekong Capital.
   Bài này có 2 ý chính như sau:
   -Trong 5 năm qua, Trung Quốc dần dịch chuyển dòng vốn từ bất động sản sang technology, media, telecommunications (TMT) và rõ ràng là họ đang bắt đầu hái quả ngọt với sự dịch chuyển này - DeepSeek là một ví dụ điển hình. Họ cũng đã top thế giới, ngang ngửa hoặc vượt Mỹ về green tech như xe điện, sollar panels. Đây là 1 yếu tố fundamental mà mình nghĩ sẽ cứu TQ khỏi vũng lầy bđs như hiện tại và đẩy growth của họ tăng lên nhanh như trước đây (dù assumption chưa được backed up bởi số liệu).
   -Sức mạnh mềm về mặt văn hoá + giải trí của Trung Quốc cũng đang rất ghê gớm. Đây có lẽ là thứ lớn nhất họ còn thiếu để soán ngôi Mỹ thành cường quốc số 1 thế giới, cơ mà nó đang được improved rất nhanh. Ví dụ sát sườn là mấy series drama của Trung Quốc có vẻ đang làm bá chủ Đông Nam Á rồi :)) Mình không xem nên không biết, mà xung quanh chị em người Việt nào cũng siêu khoái mấy series này. Mà đấy là mình đang ở bên Đức.

3. Bác Tô Lâm nêu lên một hạn chế lớn của nền kinh tế Việt:

   

   “Hộ kinh doanh cá thể” là những đơn vị kinh doanh nhỏ lẻ, đơn giản, đa phần mang tính chất gia đình. “Doanh nghiệp” là những công ty theo kiểu TNHH, cổ phần, hợp doanh…có quy mô lớn hơn, chuyên nghiệp hơn, được bảo vệ tốt hơn bởi pháp luật và quan trọng nhất là scale được. Nếu VN có quá nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ như bây giờ (5 triệu so với 1 triệu doanh nghiệp) thì khả năng nâng tầm trong chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ rất khó - thứ quyết định việc chúng ta có phát triển GDP nhanh và bền được hay không. Kết luận của bác Tô Lâm là muốn phát triển được thì những người làm business phải dám nghĩ lớn, làm lớn.
   
   Ý này cũng khiến mình nghĩ việc gọi vốn của startups Việt. Nếu xét về GDP thì Việt Nam thực sự vẫn bé, môi trường kinh doanh lại cạnh tranh nhiều do đất chật người đông. Investors nước ngoài khi nhìn vào có thể đặt câu hỏi là: nếu startup Việt mà chỉ chơi trong thị trường nội địa thì sao đủ market size để mà generate được multiple cao như các VCs tìm kiếm? Startup Việt mà muốn thành kì lân thì chắc phải nghĩ đến việc đánh sang các thị trường nước ngoài từ day 1 (kiểu Axie Infinity sang Indo rồi thành unicorn). Nói tóm lại là phải nghĩ lớn đúng như bác Tô Lâm nói. Cơ mà để founders nghĩ lớn được thì phải có safety net cho họ trong nước nữa - cái này lại phụ thuộc nhiều vào chính phủ.
   

4. Nuclear take lí giải vì sao Việt Nam không leo lên được chỗ cao trong chuỗi cung ứng dù thiên thời địa lợi có đủ trong suốt mấy chục năm qua. Mình rất bất ngờ vì giọng điệu thẳng thắn, dám chỉ trích như thế này trong một kênh thông tin thuộc nhà nước. This is indeed a very, very good sign :)) Dám nhìn thẳng vào vấn đề thì mới giải quyết vấn đề được.
   

5. Chính phủ Việt Nam đang cố gắng khuyến khích đầu tư thay vì đầu cơ. đọc mà mát lòng mát dạ :))

   

   Đành rằng đây là chủ đề đã được nhắc đến cũng nhiều, cũng lâu, cơ mà trong cái đà thay đổi nhanh như bây giờ ở Việt Nam thì mình mong vấn đề này sẽ được giải quyết triệt để hơn.

   Giải quyết bằng cách nào? Bằng cách cải thiện khả năng sinh lời, thanh khoản và tính minh bạch của các lớp tài sản đầu tư so với những kênh đầu cơ khác, vì đến bây giờ thì bất động sản + vàng vẫn đang chiếm ưu thế quá lớn về lợi nhuận. Mình có tìm được bài viết này rất rất hay về việc tiền đầu tư của người Việt đang được đổ vào đâu. Có thể thấy luôn mức lợi nhuận của chung cư chẳng hạn là quá vượt trội so với các tài sản còn lại

   

   còn những kênh như chứng khoán thì nhiều rủi ro volatile cao. Thêm nữa là cũng có quá ít sản phẩm, ít quỹ, ít công ty public để mọi người gửi tiền vào so với các nước xung quanh. 2025 có vẻ sẽ khởi sắc nhiều, hy vọng là tin chuẩn :))

   

   Thêm một bài viết nữa cực kì thú vị về sự khác biệt giữa bong bóng bất động sản Trung Quốc và Việt Nam + lí do vì sao Việt Nam sẽ không có Evergrande như Trung Quốc. Mình đã từng nghĩ là bđs ở VN bị bong bóng ghê gớm lắm rồi cho đến khi đọc được bài này về tình hình bên TQ :))

   ---

   
   Dành cho những bạn nào đọc đến tận đây, mình muốn hỏi ý kiến mọi người một xíu. Mình đang định mở một “khoá học” mini vài buổi (yes eventually ai cũng phải làm thôi :D) về các chủ đề liên quan đến kinh tế + chính sách công. Các topic như “Framework để hiểu và đánh giá về một nền kinh tế, Chính sách tiền tệ 101, Hiểu biết cơ bản về lịch sử và cấu trúc của nền kinh tế Việt Nam, Vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam vân vân..” là những nội dung mà mình thấy khá potential.

   
   Khoá học này sẽ dành cho những ai chưa được học hoặc chưa quan tâm quá nhiều đến kinh tế, đang có kiến thức về kinh tế ở thang điểm 0-1. Lí do là bởi kiến thức của mình cũng chỉ ở tầm 4 - 4.5 trên thang điểm 10 mà thôi, không đủ trình để nói về những chủ đề rất specific hoặc quá phức tạp :)) Mình có bằng thạc sỹ kinh tế lấy bên Đức, tuy nhiên không thể tự nhận là chuyên gia về bất cứ nhánh nào trong kinh tế. Mình cũng sẽ “đứng lớp’ với tư cách một người đồng hành, dẫn dắt và điều phối là chính chứ sẽ không độc thoại. Dĩ nhiên sẽ có phí, nhưng chắc chắn là vừa vặn với những gì mình offer được, và sẽ phù hợp với nhóm đối tượng chính là các bạn trong tầm tuổi 20 - 26 như mình. Hoặc ai giàu thì ủng hộ thêm cũng không nỡ chối từ =)))
   

   Thông báo nho nhỏ như vậy, nếu ai có hứng thú với chủ đề gì please nhắn mình nhé. Can’t wait!!